آموزش دوبلاژ

دوبله کردن ( dubbing )

دوبله کردن، میکس کردن یا ضبط مجدد، یک فرآیند پس تولید در تولید فیلم است که در آن صداهای  های اضافی یا مکمل با صدای اصلی تولید شده میکس می شوند تا بخش صوتی فیلم شکل گیرد. 

واژه دوبله ، ریشه در ایالات متحده دارد و اولین مرتبه برای دوبله و کپی کردن دیسک هایی استفاده شده که جز اولین تجارب موفق در همگام سازی صدا با تصویر بودند. علاوه بر این، از دوبله برای همگام سازی صدای بازیگرها بعد از فیلم هم استفاده میشده است.  در اوایل 1931، از دوبله برای ناطق کردن فیلم های صامت، استفاده شد. اولین کشوری که در این زمینه پیشگام شد، کشور فرانسه و به دنبال آن ایتالیا و انگلستان بودند. در ابتدا ، فقط فیلم های داخلی دوبله میشدند اما بعد ها، فیلم های خارجی نیز اضافه شدند. 

 در این مقاله، سر فصل هایی مانند آموزش دوبلور، دوبلور کیست، روند دوبله فیلم و گویندگی و دوبلاژ مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. 

دوره آموزشی آشنایی با مدیر دوبلاژ

روند دوبله فیلم 

قبل از شروع دوبله واقعی، ابتدا فایل صوتی یا تصویری باید به زبان مقصد ترجمه شود. روند ترجمه این فایل صوتی یا تصویری، با دیگر ترجمه ها تفاوت دارد زیرا فاصله بین یک بخش از صدا یا تصویر تا بخش بعدی بسیار کم است  و باید به دقت گوش داد و نگاه کرد تا معنی دقیق آنرا دریافت. این کار بیشتر شبیه زیرنویس نوشتن است که در آن ترجمه لفظی،  با عبارتی ترجمه ای جایگزین میشود که معنی اصلی گفتگو را تشکیل میدهد. گاهی اوقات، دوبله با جایگزینی گفتگو اضافی  و ضبط گفتگو اضافی اشتباه گرفته می شود ؛ درصورتی که  در جایگزینی گفتگو اضافی  و ضبط گفتگو اضافی، بازیگران اصلی، صدا را دوباره ضبط کرده یا بخش های صوتی را همگام سازی می کنند. 

در دوبله، صدای کلمات باید با شکل دهان بازیگر مطابقت داشته باشد. به عنوان مثال، اگر بازیگر در انتهای صحبتش کلمه ای بگوید که به "او" ختم شود ، در ترجمه و دوبلاژ نیز باید  از حرف "او" استفاده شود. علاوه بر این، دوبلورها باید تن و ریتم صحبت کردنشان را نیز با بازیگر اصلی هماهنگ کنند. 

گویندگی و دوبلاژ

این رشته با هدف تربیت نیروی انسانی مورد نیاز و ارائه آموزش های کاربردی مورد نیاز در عرصه گویندگی و دوبلاژ جهت همکاری با مراکزی چون صدا وسیما،برنامه های رادیویی،استودیو های دوبلاژ فیلم ،شرکت های فیلمسازی و تبلیغاتی و همچنین ارتقاء مهارت در فن بیان جهت بازیگران و مجریان برنامه های تلویزیونی و رادیویی طراحی گردیده و هنرجویان با مهارت ها و تکنیک های مختلف گویندگی ،فن بیان ( الفبای صوت و آوا، کنترل تنفس، تلفظ صحیح کلمات، تغییر ریتم و تن صدا و روش های القاء مفاهیم حسی به وسیله تغییر در شیوه بیان و آواها ) آشنا شده وضمن آشنایی با اصول کاراستودیویی با متون خبری،ادبی،هنری،نظم،نثر و تحلیل موقعیت به وسیله تمرین های عملی وشیوه کارگاهی اداره کلاس ،در روان خوانی نیز تبحر خواهند یافت.

این دوره شامل دو مرحله آموزش فن بیان وگویندگی و دوبله فیلم است .

دوره اول:به صورت تئوری وعملی  برگزار می گردد وضمن تمرینات صدای هنرجویان ضبط وتمرینات کارگاهی نیز انجام می شود.

دوره دوم: این دوره ،در استودیوی حرفه ای برگزارمی گردد و هنرجویان عملا با تجهیزات واستودیوی دوبلاژدرحین آموزش عملی آشنا شده وشیوه آموزشی به صورت کاملا کارگاهی است.

دوبلاژ

در ضبط صدا، دوبله به معنی انتقال یا کپی صدا های از قبل ضبط شده از یک محیط به محیط متفاوت است. احتمال دارد که این انتقال توسط ماشین هایی که به همین منظور فراهم شدند یا از طریق  ماشین های مختلف دیگر، انجام شود: به این صور ت که یک دستگاه تمام چیزهایی  را که ضبط کرده به عقب بر میگرداند و دستگاه دیگر آنرا ضبط می کند. 

در بین مخاطبان و شنوندگان،  دوبلاژ بیشتر وسیله ای برای ترجمه فیلم های خارجی به زبان شنونده یا مخاطب است.  هنگامی که فیلمی دوبله میشود، در واقع ، ترجمه گفتگوی اصلی به دقت با  حرکت لب بازیگر فیلم هماهنگ میشود .البته، کیفیت بخش های دوبله شده، به ندرت از نظر هنری با  بخش های زبان خارجی قابل مقایسه هستند. با این حال، امکان دارد که از زیرنویس هم برای درک و فهمیدن گفتگوی فیلم خارجی استفاده شود. 

هدف از دوبله ، ایجاد چند کپی  از برنامه صوتی یا حفظ برنامه روی دستگاه قبلی  است که احتمال دارد از بین رفته یا گم شود. 

بعد از اینکه ویرایشگر صدا، همه تراک ها ی ( بخش های ) لازم را ( گفتگوها، جایگزینی گفتگو اضافی ، افکت ها، فولی ) به معنی باز تولید افکت های صدا است که به فیلم، ویدئو، و دیگر رسانه ها در فرایند پس تولید  اضافه میشوند تا کیفیت صدا بهبود پیدا کند. این عنوان ، از نام هنرمند افکتور صدا ، " جک فولی" گرفته شده است[ و موسیقی )  ویرایش و آماده کرد، میکس کننده دوبلاژ یا میکس کننده همه مولفه ها را متعادل کرده و بخش صوتی پایانی را ضبط می کند. 

دوره دوبلاژ

صنعت دوبله بسیار وسیع بوده اما زحمات و تلاش های آنها معمولا دیده نمی شود زیرا بیشتر به حوزه صنعت رسانه مرتبط است. در ابتدای آموزش، یک فیلم برای تمرین در طول دوره به دانشجویان ارایه می شود اما در دوره  سوم، فیلم به صورت کامل با دانشجویان دوره دوبله می شود و انتخاب نقش ها نیز بر عهده مدیر دوبلاژ است .همچنین ،از دوره دوم هر یک از دانشجویان در کارگاه دوبله 3 تا 10 فیلم کوتاه یک تا پنج دقیقه ای را به صورت کامل دوبله می کنند. مجموعه آموزش مجازی پارس با ارائه دوره دوبلوری مقدماتی و پیشرفته، زمینه ای را برای علاقمندان فراهم کرده است تا با این دوره بیشتر آشنا شده و مهارتهای لازم و کافی را کسب کنند . 

آموزش دوبلاژ

آموزش دوبلاژ یک دوره 14 هفته ای است که شامل اصول دوبلوری و نحوه دوبله کردن فیلم های متفاوت است . علاقمندان شرکت در آموزش دوبلوری ابتدا  باید دارای مهارتهای پایه باشند تا توسط کارشناس های این دوره انتخاب شوند.  در این آموزش،  شیوه توسعه و بهبود صدا با استفاده از تنفس و تمرین ریلکسیشن، استفاده از اصول دوبلاژ ، شخصیت سازی ، شناخت مراحل صداگذاری و استفاده صحیح از میکروفون نیز آموزش داده می شود .

آموزش آشنایی با مدیر دوبلاژ

سرفصل های آموزشی دوبلاژ در دو گروه مقدماتی و پیشرفته ارائه میشوند که عبارتند از :

فصل اول

• مبانی اولیه دوبلاژ
• تاریخچه پیدایش سینما در ایران
• تاریخچه دوبله در ایران
• معرفی مدیران برتر دوبلاژ
• مبانی فیزیک صوت و اکوستیک
• اکوستیک
• نحوه صحیح تولید صدا
• صول بهداشت صوتي

فصل دوم

• ساختمان گوش و مکانیزم شنوایی
• مکانیسم شنوایی
• آناتومی گوش
• مبانی اولیه دوبلاژ
• آماده سازی جهاز صوتی
• اندامهای تنفسی وصوتی
• نحوه تنفس صحیح
• حنجره و آماده سازی آن
• تقویت صدا و تمرین صدا
• تمرين پرحجم کردن صدا

فصل سوم              

• آماده سازی اندام های گفتاری
• تأثیر و اهمیت اندام های گفتاری
• تأثیر عضلات صورت در گفتار
• الگوی صحیح تنفس

فصل چهارم           

• گویش صحیح با رعایت موسیقی گفتار و علائم مربوطه
• علایم نوشتاری
• تاثیر صدا
• صدای گرم و دلنشین
• سلفژ مقدماتی

فصل پنجم             

• خوانش ادبیات کهن ومعاصر ایران وجهان
• آثار نظم ونثر ادبیات کهن ایران و بزرگان آن
• آثار نظم ونثر ادبیات معاصر ایران و بزرگان آن
• تأثیر زبان و ادبیات فارسی در جهان
• خوانش صحیح متون ادبی

فصل ششم            

• گویندگی مقدماتی در حوزه های مختلف
• تاریخچه استودیو
• مبانی گویندگی
• انواع گویندگی
• تجهیزات استودیو صدابرداری
• دوره پیشرفته دوبلوری

فصل هفتم   

• بکارگیری اصول اولیه بازیگری در دوبلاژ   
• مبانی بازیگری   
• صامت ها و مصوت ها   
• عضلانی کردن اندام های گفتاری   
• آرواره ها  
• لب ها   
• آشنایی با حواس پنجگانه   
• مفاهیم عناصر و خلاقیت نمایشی   
• مفهوم هنر و عناصر آن   
• تخیل
• ذوق
• خلاقیت
• مفاهیم رهاسازی و حرکت 

فصل هشتم

• تجزیه و تحلیل شاخه های  
• مختلف صدا بازیگری   
• شناخت انواع دا بازیگری   
• ویژگی های شاخه های مختلف صدابازیگری  

فصل نهم   

• گویندگی پیشرفته در ژانرهای مختلف  
• مبانی گویندگی   
• بایدها و نبایدهای گویندگی    
• خودکار شدن فکر  
• انواع گویندگی  
• تجهیزات استودیو صدابرداری  
• کارت صدا    
• عمليات كارت صدا   
• توليد صوت   
• شنيدن صوت   
• انواع کارت صدا   
• کارت pci    
• کارتهای  USB   
• کارتهای فایروایر   
• میکروفون    
• اکوستیک
• انعکاس صوت در یک اتاق  
• پارامترهای مهم یک Reverb معمولی با پوش پیوسته 

فصل دهم

• گویش صحیح با رعایت موسیقی گفتار    
• علایم نوشتاری    
• تاثیر صدا   
• صدای گرم و دلنشین  
• سلفژ مقدماتی   
• سبک آموزشی دو متحرک سلفژ 

فصل یازدهم    

• توانایی شناخت علائم کاری   
• اهمیت علائم نگارشی  
• نقطه وکاربرد آن در جمله   
• موارد استفاده از دو نقطه   
• ویرگول ( کاما )  
• کاربرد نقطه ویرگول  
• خط فاصله یا خط تیره  
• نحوه استفاده از گیومه  
• نمود آوایی  
• نمود  خطی یا نوشتاری    
• ضعف در حافظه ديداري  
• ضعف در حافظه‌ي حركتي  
• ویژگی گفتار اثر بخش  
• زبان و زبان شناسی   
• فصاحت در کلام    
• بلاغت در کلام   
• صراحت در گفتار   

فصل دوازدهم    

• آماده سازی جهاز صوتی   
• اندامهای تنفسی وصوتی   
• انتقال و تبادل گازهای تنفسی   
• نحوه تنفس صحیح 
• روش صحیح تنفس در دوبلور   
• حنجره و آماده سازی آن   
• تارهای صوتی حقیقی و کاذب  
• تغییرات صدا در حین رشد    
• تقویت صدا و تمرین صدا 
• تمرين پرحجم کردن صدا   

فصل سیزدهم

• ارتباطات
• تباطات گفتاری در دوبلوری    
• اصول و مراحل سخن گفتن موثر   
• ارکان و اصول یک گفتگوی استاندارد 
• شناخت شنوندگان  
• آماده كردن مطالب    
• مكان سخنراني   
• زمان سخنراني   
• تایید سخن و نفوذ کلام  
• نظم منطقی در ارایه مطالب   
• ویژگی های شخص سخنگو 
• کنترل محیط در ارتباط گفتاری  
• اعـجــاز بـیـان
• ویژگیهای راهنمای گردشگری  
• مهارت ها ، ویژگی ها و استعدادها   

انواع مختلف دوبله 

دوبله به دو صورتِ همزمان و غیر همزمان ،گروهی و تک‌نفره انجام می‌گیرد. 

دوبله همزمان

دوبله همزمان ، صدای جایگزین باید با حرکات لب افراد داخل فیلم هماهنگ  و متناسب باشد. در گذشته، برای انجام این نوع دوبله، نواری صوتی برای صداهای جانبیِ فیلم تهیه می‌شد، اما از آنجایی که امروزه ، در بیشتر فیلم‌های روز دنیا، نوار گفتار و نوار صداهای جانبی جداگانه تهیه می‌شوند، صرفاً نوار گفتار عوض می‌شود.

دوبله ناهمزمان

در دوبله غیرهمزمان، لزومی ندارد که  صدای جایگزین با حرکات لب افراد فیلم مطابق باشد. در این نوع دوبله، صدای اصلی فیلم قطع نمی‌شود و تنها از شدت آن کاسته می‌شود. دوبله فیلم‌های مستند غالباً جز دوبله های غیر همزمان محسوب میشوند. از این دوبله در برخی کشورها، ازجمله در روسیه و برای فیلم‌های سینمایی و سریال‌ها استفاده می‌شود. در دوبله غیر همزمان فیلم‌های داستانی، بیشتر اوقات یک نفر یا دو نفر (یک زن و یک مرد) به‌جای تمامی نقش‌ها صحبت می کنند.

تک‌ نفره

در این روش، هر گوینده به‌ تنهایی کار کرده و دیالوگ‌های خود را به‌ صورت یک‌ نفره ضبط می‌کند. این کار در کیفیت پروژه تأثیر به ‌سزایی دارد.

همگانی یا دسته‌ جمعی

در این روش، گویندگان پس از تمرین با یکدیگر، در استودیو به گفتن دیالوگ‌ها می‌پردازند. این روش، در دوبله ایران، از دیرباز تا کنون وجود داشته‌ است و همانند اجرای تئاتر دسته‌جمعی، حساس و سخت است که تنها گروه‌های دوبلاژ وابسته به سازمان صدا و سیما مانند سندیکا یا کوالیما و گفتار فیلم ایرانیان این کار را انجام می‌دهند.

دوبلور کیست

به فردی که عمل دوبله فیلم را انجام میدهد، دوبلور گفته میشود. به طور معمول ، دوبلور همکاری نزدیکی با مدیر دوبلاژ یا سرپرست گویندگان دارد. مدیر دوبلاژ  به کسی گفته می‌شود که مهم‌ترین بخش دوبلاژ را بر عهده دارد. در اصل یک مدیر دوبلاژ موفق، کنترل کامل و دقیقی بر گویندگان یا دوبلورها دارد. در واقع ، او، پس از دریافت ترجمه از مترجم، آن را ویرایش کرده و به گویندگان یا همان دوبلورها  تحویل می‌دهد. یک مدیر دوبلاژ موظف است فن بیان کاراکتر مورد نظر را قبل از کار و در حین کار به دوبلور القا کرده و اشکالات و ایراد های وی را با آموزش برطرف کند.

ازجمله ویژ گی هایی که دوبلور باید داشته باشد می توان به :

• وضوح صدای دوبلور و قابل قبول بودن آن
• سازگاری حجم و انرژی صدا با شخصیت مورد نظر 
• استفاده از مطالب قبلی و تفسیر و مرتبط کردنشان با اجرای روز
• خواندن و صحبت کردن با سرعت محاوره ای
• آرام و آهست خواندن که بیشتر برای گویندگی های طولانی مدت مناسب است
• خواندن متن توسط چشم ها ، تجزیه و تحلیل در مغز و واکنش گفتاری نشان دادن (هماهنگی چشم-مغز- زبان)
• شخصیت ساز ی مناسب برای هر شخصیت فیلمی
• کنترل موفقیت آمیز صدا
• اعتماد به نفس
• آموزش دوبلور 

 دوبلور بودن فقط به دوبلاژ فیلم های خاص محدود نمیشود بلکه دوبلور این توانایی را دارد که فیلم های مستند را روایت کند و برای آگهی ها و تبلیغات تلویزیونی نیز از صدای خود بهره بگیرد.  دوبلورها میتوانند با استفاده از چند نکته آموزشی، مهارتهای لازم را فرا بگیرند.  این نکات شامل:

1. اهمیتی  ندارد که چقدر سریع صحبت می کنید، فقط آنچه که می گویید باید واضح و روان باشد
2. با اعتماد به نفس صحبت کنید 
3. چیزی که واقعا قصد دارید بگویید را بیان کنید 
4. با افرادی همنشین شوید که در زمینه مور علاقه شما تخصص دارند
5. صدای شما، ابزار کار شماست پس با آب کافی خوردن  و استراحت کافی و زمزمه کردن با آن مهربان باشید 
6. روز خود را با حرکات کششی ماهیچه ها و تمرین تنفس آغاز کنید 
7. روزانه تمرین کنید
8. در حالت ریلکسیشن قرار بگیرید

دوبله در ایران 

حدود 15 سال بعد از آغاز اولین دوبلاژ در دنیا، این هنر در سال 1325 به ایران رسید. اگر چه قبل از آن، در اوایل دهه 1320  و در جریان جنگ جهانی دوم، مردم اخبا را با توضیح فارسی می دیدند اما دیدن فیلم سینمایی خارجی  با زبان فارسی نیز هیجان انگیز بود. علاوه بر این ، در زمان های قبل هم فیلم ها به میان نویس فارسی به نمایش در می آمدند. به این صورت که، صحنه های مختلف فیلم را می بریدند و ترجمه صحنه ها را روی کاغذ می نو شتند . سپس، از نوشته ها فیلمبرداری می کردند و پس از پخش فیلم، وسط صحنه های آن نوشته ها را پخش می کردند. 

مدرک آشنایی با مدیر دوبلاژ